انواع ابزار مشتقه     

چکيده:

در مباحث سرمايه گذاري و مديريت مالي استفاده از ابزارهاي مالي امري اجتناب نا پذير است ,و انتخاب آن با توجه بهموقعيت و شرايط بازار صورت مي گيرد.

انواع ابزار مشتقه :

قرارداد سلف:

قراردادي است كه به موجب آن دو طرف متعهد مي شوند در يك تاريخ مشخص و قيمت مشخص كالايي با كيفيت مشخص را كه بر اساس توافق طرفين تعيين خواهد شد را مبادله كنند . در اين قرارداد هم پيش شرط اين است كه تفاوت ديدگاه نسبت به قيمت آينده براي خريدار و فروشنده وجود داشته باشد بر اساس قرارداد سلف تمامي مبلغ بايستي قبلاپرداخت و كالا در سررسيد تحويل شود بدين ترتيب در معاملات غالبا با پول نقد رد و بدل مي شود يا اسنادي كه معادل پول نقد به شمار مي آيند. يكي از دارايي هايي كه معامله سلف آن ها بسيار متداول است نفت خام است.

قرارداد فوروارد:

اين قرارداد همانند قرارداد سلف است اما معمولا به علت اعتبار بالاي دو طرف معامله كل مبلغ در زمان تحويل كالا درسررسيد پرداخت مي شود و معمولا در بازارهاي خارج از بورس استفاده مي شود.

قرارداد استصناع :

اين قرارداد همانند قراردادهاي گذشته است ولي در اين قرارداد كل مبلغ مورد معامله به صورت قسطي تا سررسيد به تحويل دهنده كالا پرداخت مي شود.

قرارداد آتي :

قرارداد آتي و پيمان آتي به نوعي از قراردادها گفته مي شود كه طرفين معامله را به انجام معامله اي در آينده متعهد ميسازد كه خريدار و فروشنده متعهد ميشود كالا و قيمت آن را در تاريخ سر رسيد به يك ديگر منتقل كنند.در اين قراردادها دو گروه افراد وجود دارد :

1. افرادي كه براي كاهش عدم اطمينان , ريسك و بي ثباتي قيمت ها در دو ره هاي آتي سراغ اين قراردادها مي روند . اين افراد با خريد قرارداد آتي مطمئن مي شوند كه قيمت ها در آينده مشخص بوده و از نوسانات نامطلوب به دور خواهند بود.فروشندگان نيز به دنبال چنين اطميناني هستند.

 2. افراد سوداگرا يا سفته باز هستند كه سود آن ها از عدم اطمينان قيمت هاي آينده ناشي مي شود . معاملات قراردادهاي

 تحويل آتي در بورس انجام مي شود . اتاق پاياپاي ,در مقابل خريدار مسوليت فروش و تحويل جنس ,و در برابر فروشنده,مسوليت خريد و پرداخت وجه را به عهده دارد كه هر نوع كالاي مورد معامله حساب ويژه اي در دفاتر اتاق پاياپاي دارد.

 تفاوت قرارداد آتي و پيمان آتي :

 1. تفاوت در ساز و كار عملياتي و حسابداري :در قرارداد آتي ارزش فعلي بازار هنگام قرارداد صفر است و در طول زمان توسط انتظارات مثبت و منفي مي شود و هيچ جريان نقدي تا روز تسويه وجود ندارد اما در پيمان آتي براي ماندن در ارزش صفر هر روز بر اساس تغيير قيمت بازار كالا تجديد و اصلاح مي شود و تا به قيمت روز قرارداد آتي ، استاندارد تعديل است و دراين امر جريان نقدي از روزي به روز ديگر متفاوت است.

 2. پيمان آتي نوعي نظام يافته و استاندارد شده قرارداد آتي است و ميزان كنترل آن بيش تر است.

 3. پيمان آتي در بورس هاي آتي معامله مي شود در حالي كه قرارداد آتي در بازار خارج از بورس

 4. در پيمان آتي واسطه اي به عنوان موسسه پاياپاي وجود دارد و لذا طرفين قرارداد در قبال هم مسوليتي ندارند ولي درقرارداد آتي چنين نيست.

 5. در پيمان آتي به منظور اطمينان از اجراي قرارداد طرفين مبلغي به عنوان تضمين پرداخت مي كنند به صورت كلي درپيمان آتي چارچوب قراردادي وجود دارد در حالي كه در قرارداد ميزان اعتبار طرف مقابل مورد توجه است و به طور طبيعي ريسك آن بيش تر است.

اعتبارسنجي مشتريان اعتباري در بانكداري نوين

نويسنده: عباس محتشمي

چکيده:

رتبه بندي اعتباري يك وسيله آماري است كه به منظور تعيين درجه ريسك پرداخت وام به مشتريان به كار مي رود. از اين طريق تاثير شخصيت و ويژگي هاي متقاضيان مختلف بر ميزان ريسك و خطا ها مشخص مي شود. لذا استفاده از رتبه بندي اعتباري مي تواند به بانك براي اعطاي تسهيلات با اطمينان بيشتر كمك كند.

اعتبارسنجي مشتريان اعتباري در بانكداري نوين 

زماني كه بانك ها قصد دارند به مشتريان وام يا تسهيلاتي پرداخت كنند، وضع اعتبار دارايي ها و خوش حسابي يا بدحسابي مشتري مورد نظر را مي سنجند و پس از به دست آوردن اطلاعات لازم از جمله ميزان سرمايه شركت ها، نسبت هاي مالي و حجم صادرات آنها با استفاده از صورتهاي مالي حسابرسي شده و ميانگين موجودي سپرده مشتريان، ميزان بدهي و تعهدات نزد بانك موردنظر و ساير بانك ها اقدام به تصميم گيري در اين خصوص مي كنند. حتي زماني هم كه مشتري درخواست اعتبار نكند، بانكها با سنجشي كه انجام مي دهند به مشتريان اعلام مي كنند كه چنانچه نياز به وام دارند، درصورت تهيه مدارك خواسته شده و ارائه آنها به بانك تسهيلات موردنظر در اختيارشان قرار داده شود.

در حال حاضر مدل ها و روش هاي مختلفي براي اعتبارسنجي مشتريان بانك ها وجود دارد كه هر يك از آنها مبتني بر الگوهاي خاصي است. مدلهاي موجود در نهادهاي بين المللي اعتبارسنجي و رتبه بندي بر اساس معيارها و شرايط اقتصاد روز دنيا و فضاي حاكم بر اقتصاد و محيط كسب و كار جهان مي باشد.. ايجاد تعادل ميان عرضه و تقاضا در منابع و تسهيلات بانكي، مديريت و كاهش مطالبات معوق و رهايي از سيستم وثيقه محوري از جمله مسائلي است كه ضرورت و نياز پياده سازي نظام رتبه بندي و اعتبارسنجي را در سيستم بانكي بيش از ساير مسائل نمايان مي سازد. از سويي ديگر وجود اطلاعات ناهمگون در بانكها، پايين بودن درجه صحت اطلاعات، تعدد مراكز اطلاعات، تعدد مراكز توليد اطلاعات و فقدان الزامات كنترلي از جمله مواردي است كه ايجاد بانك اطلاعات جامع در نظام بانكداري را ضروري مي سازد.

رتبه بندي اعتباري يك وسيله آماري است كه به منظور تعيين درجه ريسك پرداخت وام به مشتريان به كار مي رود. از اين طريق تاثير شخصيت و ويژگي هاي متقاضيان مختلف بر ميزان ريسك و خطا ها مشخص مي شود. لذا استفاده از رتبه بندي اعتباري مي تواند به بانك براي اعطاي تسهيلات با اطمينان بيشتر كمك كند.

از ديدگاه برخي كارشناسان مهمترين عمليات بانكها و موسسات مالي و اعتباري، اعطاي تسهيلات به متقاضيان و انجام تعهدات آنان است. اين موسسات براي انجام دادن اين فعاليت مهم خود ناچار به استقرار يك سيستم كارآمد هستند تا عمليات اعطاي تسهيلات در بازارهاي رقابتي كنوني هم از كارايي و سرعت لازم برخوردار باشد و هم احتمال عدم برگشت اصل و فرع تسهيلات اعطا شده كه براي تمامي موسسات مالي اعتباري بسيار مهم مي باشد، به حداقل كاهش يابد. از اين منظر يكي از كاربرد هاي اساسي سيستم هاي رتبه بندي اعتبار روشن مي شود. "توماس" دو علت اساسي براي توسعه سيستم هاي فعلي رتبه بندي اعتبار ذكر مي كند: اول اينكه به علت شرايط اقتصادي موسسه نيازمند شناسايي تكنيك هاي پيش بيني ريسك مصرف كننده براي تطبيق خودكار با شرايط جديد است. ديگر اينكه شركتها به جاي سعي در كاهش مشتريان بدحساب، اميدوارند بتوانند مشترياني را شناسايي كنند كه پر منفعت هستند.

تجربه اعطاي تسهيلات در موسسات مالي نشان دهنده فرآيندهاي تصميم گيري مشخص است:- وقتي معامله آغاز مي شود، آيا به متقاضي تسهيلات بايد اعتباري ارائه شود؟ تحت چه شرايطي بايستي به متقاضي هرگونه اعتباري داده شود؟- در طول مدت معامله آيا نيازي به مداخله در فرآيند هاي آن به هر دليلي از جمله تاخير در بازپرداخت، نپرداختن، تغيير در شرايط بانك، تغيير در شرايط مشتري و ... وجود دارد؟ - اگر مداخله نياز باشد، معامله چگونه ادامه مي يابد؟ (اصلاح شرايط تقسيط، زمان بندي مجدد، اقدام قانوني و ...)

از ديدگاه �توماس� اولين تصميم كه مربوط به اعطا يا عدم اعطاي وام به مشتري جديد است، روش هاي رتبه بندي اعتبار و نوع دوم كه چگونه با مشتري موجود رفتار كنيم، مدل هاي رتبه بندي مي باشد. اگر مشتري در بازپرداخت خود تاخير كرد، موسسه بايد چه عكس العملي نشان دهد؟ تكنيك هايي كه اين تصميمات را پشتيباني مي كنند، مدل هاي رتبه بندي رفتاري است. رتبه بندي اعتبار يك مدل علمي ارزيابي ريسك اعتباري مرتبط با تقاضاي اعتبار جديد مي باشد.. با توجه به اينكه مدلها به صورت تجربي طراحي مي شوند و بر اساس اطلاعات به دست آمده از تجربيات قبلي توسعه مي يابند; مي توان گفت رتبه بندي اعتباري يك ابزار عيني ارزيابي ريسك است. به طوريكه اين سيستم به بانك كمك مي كند تا در پرداخت تسهيلات اطمينان بيشتري حاصل كند. از ديدگاه "ريچسون" مزاياي رتبه بندي اعتباري عبارتند از: تقويت كنترل مديريت، كاهش هزينه پردازش فرايند اعطاي وام و تسهيل گردآوري داده ها.

اصولا بر اساس تجارت جهاني و ماهيت و كاركرد نظام هاي سنجش اعتبار، فعاليت موسسات رتبه بندي اعتباري در سه فاز قابل تحقق است. اين سيستم به مثابه يك بانك اطلاعاتي جامع با بهره مندي از آخرين پيشرفت هاي فن آوري اطلاعات(IT)، تجميع سوابق اعتباري اشخاص (حقيقي و حقوقي) و قابليت جستجو بر اساس كد منحصر به فرد (كد ملي افراد و يا كد منحصر به فرد شركت ها)، مي تواند نقش موثري در كنترل و نظارت بر اعطاي تسهيلات بانكي و وصول تعهدات و بدهي هاي آن ايفا كند. از ديدگاه مفهومي گردش اطلاعات در سيستم سنجش اعتبار(CBS) بر اساس مفهوم تسهيم اطلاعات شكل مي گيرد. به اين صورت كه بانكها اطلاعات مشتريان خود را با يكديگر تسهيم مي كنند. در اين حالت اصولا مساله ارائه اطلاعات به جاي ديگر مطرح نيست.. درنتيجه بهره گيري از بانك جامع اطلاعات مشتريان، رتبه بندي و اعتبارسنجي از اهميت ويژه اي براي نظام بانكي كشور برخوردار است. با ايجاد بانك اطلاعات جامع امكان مهيا شدن بستر مناسب براي پولشويي، شفاف سازي اطلاعات، شناسايي نقاط ضعف و قوت و وجود اطلاعات مناسب ميسر مي شود.

بنابراين بايد گفت كه كاهش ريسك و مخاطرات و استفاده از فرصتها در حوزه بانكداري از مسائل مورد توجه محققان بوده و تحت عنوان اعتبارسنجي اشخاص حقيقي و حقوقي از آن ياد مي شود. اعتبارسنجي مشتريان در ارائه تصويري شفاف از وضعيت و توانايي مشتري در ايفاي به موقع تعهدات، بازداشتن آنان از استفاده بيش از حد منابع و سقوط به ورطه بحران مالي نقش اساسي دارد. به كارگيري سيستم رتبه بندي، شاخص و معياري براي تنظيم نرخ سود و ميزان وثايق فراهم مي كند تا مشتريان با وضعيت اعتباري مناسب از آن بهره مند شوند. همچنين كاهش مطالبات معوق، توسعه ضريب نفوذ اعتبار، افزايش كارايي و سرعت، بهبود سودآوري بانك و گردآوري اطلاعات آماري، ارتباط بالقوه با سيستم هاي مكانيزه امتيازدهي و فراهم نمودن اطلاعات مشابه، حذف بخش عمده اي از تقلب ها و حداقل نمودن ريسك اعتباري، امكان دسترسي به اطلاعات به روز و دسترسي به زيرساخت هاي اطلاعاتي و مديريت آسان داده ها براي صنايع مرتبط با مديريت وصول مطالبات و بهبود نسبت بدهي هاي ناوصول از اثرات نظام سنجش اعتبار مي باشد.. بنابراين وجود يك سيستم اطلاعاتي متمركز و مبتني بر تكنولوژي نوين و با معماري ويژه و ساختار داده استاندارد كه دخالت عوامل انساني را به حداقل مي رساند; زمينه تنبيه متخلفان و تشويق افراد خوش حساب را فراهم خواهد كرد.

درنتيجه با كمك اين روش مي توان رفتار مشتريان را در قالب افراد خوش حساب، بدحساب و معمولي رتبه بندي كرد. اين كار سبب كاهش ريسك اعتباري، افزايش سودآوري براي بانك و جذب مشتريان خوب مي شود. البته در اين موارد تصميم گيرنده نهايي كارشناسان مربوطه در سطح ادارات مركزي و مسئولين شعب هستند و اين سيستم فقط به عنوان يك سيستم پشتيبان و يا حمايت كننده به آنها كمك مي كند. لذا از نظر نظام وام دهي به مشتريان اين روش كارآمد بوده و مي تواند از اعطاي وام هاي بدون پشتوانه تا حد بسياري جلو گيري كند.

در پايان بايد گفت كه استفاده از علم روز در راستاي تحقق هر چه بهتر سيستم اعتبارسنجي مشتريان اعتباري نيازي مبرم مي باشد. در اين بين كاربرد شبكه هاي عصبي در فعاليت هاي مالي، رتبه بندي مشتريان و ارزيابي تقاضاي وام آنان مي باشد. به اين طريق مي توان تصميم گرفت كه به چه كسي و به چه مقداري مي توان وام پرداخت كرد. مزيت شبكه عصبي در اين مي باشد كه مي تواند از هزاران نمونه قبلي در تاريخچه فعاليت هاي مالي شركت استفاده كند، ويژگي هاي برجسته را فرا بگيرد و از طريق آنها پيامدها را پيش بيني نمايد.

اختيار معامله چيست؟

نويسنده:        پارس تاجران         

چکيده:

تنوع بخشيدن با ابزارهاي مالي مي تواند در مهار تورم و هدايت بهينه منابع مالي سرگردان به بخش هاي زيربنايي اقتصاد كشور تاثير داشته باشد.

اختيار معامله چيست؟

تنوع بخشيدن با ابزارهاي مالي مي تواند در مهار تورم و هدايت بهينه منابع مالي سرگردان به بخش هاي زيربنايي اقتصاد كشور تاثير داشته باشد.علاوه بر اين با توجه بع نبود ابزارهاي مالي كافي در بازار سرمايه ايران و به ويژه ، كمبود ابزارهاي لازم جهت كاهش ريسك موجود،شوراي بورس اوراق بهادار اقدام به تصويب معاملات اوراق اختيار كرده است.از آنجا كه اوراق اختيار در بورس اوراق بهادار تهران سابقه اي ندارد،ايجاد و استفاده از آن نياز به فرهنگ سازي بين سهامداران دارد.

اختيار معامله، اوراق بهاداري است كه به دارنده آن حق خريد يا فروش يك دارايي خاص را در قيمت معين و در تاريخ مشخص يا قبل از آن اعطا مي كند.اختيار معامله به عنوان يكي از اوراق بهادار اشتقاقي شناخته مي شود، كه از اوراق بهادار مشتق شده يا اشتقاقي اوراقي هستند كه ارزش آنها بستگي به ارزش يك دارايي ديگر دارد.اختيار معامله، قراردادي است بين دو گروه(يك خريدار و يك فروشنده)به نحوي كه خريدار از فروشنده اختيار معامله، حق خريد يا فروش يك سهم را در يك قيمت معين خريداري مي كند.

در اينجا نيز همانند تمام قراردادها هر طرف امتيازي را به طرف مقابل اعطا مي كند و خريدار به فروشنده مبلغي تحت عنوان حق شرط پرداخت مي كند كه در واقع همان قيمت اختيار معامله است.فروشنده نيز حق خريد يا فروش دارايي مذكور را در يك قيمت معين به خريدار اعطا مي كند.اختياري كه به خريد يك سهم داده مي شود اختيار خريد و اختياري كه براي فروش سهم داده مي شود،اختيار فروش گويند.قيمت تعيين شده اي كه خريدار اختيار معامله مي تواند دارايي را خريداري كرده يا بفروشد قيمت اعمال يا قيمت توافق ناميده مي شود.البته اوراق اختيار معامله مدت معيني نيز دارد.حق خريد يا فروش يك دارايي در يك قيمت معين مي تواند تا تاريخ انقضاي آن ادامه داشته باشد.

با توجه به طرفين قرارداد و همچنين نوع دارايي يا سهمي كه اختيار معامله دربرگيرنده آن است.اختيار معامله ها مي توانند اشكال مختلفي داشته باشند اما ويژگي هاي معيني وجود دارند كه در تمام اختيار معامله ها مشترك هستند.

۱) اول ، اين كه همراه هر قرارداد اختيار معامله يك حق،نه اجبار،براي خريد يا فروش وجود دارد.همان طور كه اشاره شد اختيار خريد حقي است براي خريد يك سهم و اختيار فروش حقي است براي فروش

۲) دومين ويژگي مشترك انواع اختيار معاملات اين است كه هر قرارداد اختيار معامله اي، يك خريدار و يك فروشنده دارد.خريدار اختيار معامله به عنوان دارنده اختيار معامله شناخته شده و داراي يك موقعيت فروش است كه در صورتي كه دارنده اختيار معامله آن را اعمال كند،مسئول انجام دادن تعهدات قرارداد است

۳) سومين ويژگي مشترك همه اختيار معامله ها،قيمت اعمال يا تاريخ اعمال است و مبلغي كه از سوي خريدار به فروشنده اختيار معامله پرداخت مي شود به حق شرط اختيار معامله معروف است.به اين معنا كه اختيار معامله در خود اوراق نهفته است و برگ جداگانه اي مورد نياز نيست.وقتي سهمي خريداري مي شود همراه آن يك اختيار معامله ديگر به خريدار داده مي شود و اين اختيار در آن خريد اول نهفته است.مي توان گفت اوراق مشاركت دولتي نيز تا حدودي اين ويژگي را دارند به اين معنا كه در هر زمان مي توان اوراق مشاركت را فروخت و تضمين قيمت بازخريد را حفظ كرد.يعني نهادي تضمين كننده است كه سالياني است در اقتصاد ايران كه آن را به قيمت اسمي بازخريد كند و اين نوعي رواج داشته كه بستر ساز بازار اوراق مشتقه خواهد بود.ما در زندگي روزمره خود با انواعي از اختيار معامله مواجه مي شويم

ـ مثال :

فرض نماييد شما تصميم داريد يكي از اقلام مورد نظرتان را فردا پس از مراجعه به فروشگاه خريداري كنيد.ولي در روز مراجعه متوجه مي شويد كه كالاي مذكور به فروش رفته است.مدير فروشگاه به شما يك برگه پيش فروش مي دهد كه به شما اجازه مي دهد هفته بعد به فروشگاه مراجعه كرده و كالاي مذكور را به همان قيمت خريداري كنيد.حال شما صاحب يك اختيار خريد(همان برگه پيش فروش)هستيد كه به شما اين حق را مي دهد كه كالاي مذكور را در قيمت تعيين شده خريداري كنحل، تصميم با شما است كه هفته بعد به فروشگاه مذكور مراجعه و آن كالا را تهيه نماييد و يا همان كالا را در جايي ديگر به قيمت مناسب پيدا كرديد و از رفتن به فروشگاه مذكور منصرف شويد.در صورت عدم مراجعههٔ شما از اختيار خريد استفاده نكرديد و در صورت مراجعه براي خريد كالاي مذكور، اختيار مطالعه را اعمال كرديد

ـ مثال :

فرض كنيد كه دولت اعلام مي كند كه محصولات كشاورزي را با قيمت معيني(تضمين شده)خريداري مي كند.كشاورزان پس از برداشت محصول بررسي مي كنند كه آيا قيمت بازار بالاتر از قيمت پيشنهادي دولت است يا خير؟اگر قيمت بازار بالاتر بوده آنها محصول خود را در بازار به فروش مي رسانند و اگر قيمت دولت بالاتر باشد محصول را به دولت مي فروشند با فروش به دولت ، كشاورزان از اختيار فروش خود استفاده كرده اند

روزی پسر بچه ی ده ساله ای به مغازه ی بستنی فروش رفت.پشت میزی نشست و از پیش خدمت زن سوال کرد:((قیمت بستنی قیفی چه قدر است؟))زن گفت:75سنت،پسر سکه هایی را که در دست داشت شمرد و مجددا سوال کرد کرد:((قیمت بستنی قیفی کوچک چه قدر است؟))پیشخدمت زن با بی حوصلگی گفت:65 سنت.پسرگفت:لطفا یک بستنی قیفی کوچک بدهید.او بستنی اش را خورد،صورت حسابش را پرداخت و رفت.وقتی پیشخدمت زن آمد تا میز را تمیز کند 10 سنت به عنوان انعام در بشقاب بود.پسر کوچک قبل از این که بستنی سفارش دهد ملاحظه انعام پیشخدمت را نیز کرد.او از خود توجه و دل سوزی نشان داد،او قبل از خودش به دیگران فکر کرد.

اگر همه ی ما مانند پسر بچه بیندیشیم،درزندگی جایگاه بزرگی داریم.در زندگی باید ملاحظه،ادب وتواضع نشان داد.افراد فکور و با ملاحظه نگرش دلسوزانه ای دارند.

امثال و حکم هندویان قدیم آموزش می دهد که مسئولیت ما در درجه ی اول به اجتماع،در درجه ی دوم به خانواده و در درجه ی سوم به خودمان است.درجامعه ای فساد شروع می شود که این امر برعکس شود.مسئولیت اجتماعی باید وظیفه ی اخلاقی هر شهروند باشد.مسئولیت و آزادی دست به دست هم می دهند.نشانه ی یک شهروند خوب این است که بار مسئولیت خودش را به گردن بگیرد.

ارزش بزرگی در مسئولیت است    (وینستون چرچیل)

جوامع به وسیله ی فعالیت های پست و شیطنت آمیز از میان نمی روند،بلکه بی فعالیتی شهروندان خوب،آن ها را به تباهی می کشد.چه حرف متناقصی!اگر آن ها ویرانی را با غیر فعال بودن تحمل می کنند چه طور می توانند خوب باشند؟سوال این است که آیا آن ها مسئولیت های اجتماعی شان را به گردن نمی گیرند؟

زمانی که مردم خوب هیچ کاری انجام ندهند،بدی و شرارت جلوه گر می شود.(ادموند بورک)